Otępienie jest coraz częstszym problemem wśród osób starszych na całym świecie. Jest to poważne zaburzenie funkcji poznawczych, które często prowadzi do trudności w codziennym funkcjonowaniu. Nierzadko staje się także przyczyną znacznego obciążenia opiekunów osób starszych.

W tym artykule omówimy, czym jest zespół otępienny, jakie są jego przyczyny, objawy i sposoby leczenia. Podpowiemy także, jak opiekunowie osób starszych mogą pomóc swoim podopiecznym w radzeniu sobie z tym schorzeniem.

Jak opiekunka może pomóc osobie starszej z otępieniem?

Prawidłowa opieka nad osobami starszymi ma kluczową rolę w pomocy osobie z zespołem otępiennym. Opiekunka powinna zapewnić seniorowi opiekę, wsparcie i troskę we wszystkich aspektach życia codziennego.

Przygotowaliśmy kilka porad, które pomogą Ci w codziennej opiece nad osobą z zespołem otępiennym.

Opiekunka osoby starszej z zespołem otępiennym może pomóc na wiele sposobów:

• Pomoc w komunikacji Używanie prostych słów, czy stosowanie gestów i odpowiedniej mimiki ułatwi osobie starszej zrozumieć komunikat. Umiejętność prowadzenia przejrzystej rozmowy wymaga od opiekunek dużej dozy cierpliwości, wyrozumiałości i empatii.
• Wsparcie w codziennym funkcjonowaniu Podopieczny może poprosić Cię o pomoc w ubieraniu, jedzeniu czy utrzymaniu higieny osobistej.
• Dbanie o bezpieczeństwo senioraZapewnienie odpowiedniego oświetlenia oraz pomoc przy poruszaniu się zarówno po domu jak i na zewnątrz.
• Słuchaj, rozmawiaj i towarzysz seniorowi w trudnych chwilach Pomóż mu zrozumieć swoją sytuację i radzić sobie z nią.

Sprawdź nasz artykuł Zajęcia ruchowe dla seniorów. Pomoże Ci on w rozpoczęciu aktywizacji podopiecznego, między innymi przy zespole otępiennym.

Demencja starcza a zespół otępienny 

Termin „demencja” jest używany zamiennie z „otępieniem”. Demencja to grupa chorób neurologicznych, które powodują pogorszenie funkcji poznawczych. W tym pamięci, myślenia, zachowania i emocji.

Według Światowej Organizacji Zdrowia, na całym świecie około 50 milionów ludzi cierpi na otępienie. A co roku na świecie diagnozuje się około 10 milionów nowych przypadków. W Polsce szacuje się, że dotyczy to około 300-400 tysięcy osób. Z roku na rok liczba ta wciąż wzrasta.

Jedną z częstych przypadłości u seniorów jest również zaćma. Sprawdź nasz artykuł: Zaćma a jaskra.

Zespół otępienny: przyczyny choroby

Przyczyny otępienia są złożone i nie do końca poznane. Większość przypadków zespołu otępiennego to choroba Alzheimera, która odpowiada za około 60-80% przypadków. Jednak może być on również spowodowany innymi chorobami. Na przykład chorobą Parkinsona, chorobą Picka, chorobą Huntingtona czy poważnymi urazami mózgu.

Podstawowym procesem prowadzącym do otępienia jest degeneracja neuronów, czyli komórek nerwowych w mózgu. W przypadku choroby Alzheimera degeneracja ta występuje przede wszystkim w hipokampie. Jest to struktura mózgu odpowiedzialna za pamięć. Degeneracja występuje też w korze mózgowej, gdzie zachodzi większość procesów poznawczych. W wyniku zniszczenia neuronów dochodzi do zaburzeń w przekazywaniu sygnałów między nimi. Skutkuje to stopniowym pogorszeniem funkcji poznawczych.

Inne przyczyny zespołu otępiennego, takie jak choroba Parkinsona czy choroba Huntingtona, również prowadzą do degeneracji neuronów. Jednak zachodzi ona w innych częściach mózgu. Choroba Parkinsona charakteryzuje się degeneracją neuronów w obszarze mózgu zwanej istotą czarną. Wynikiem są zaburzenia ruchowe oraz funkcji poznawczych. Choroba Huntingtona powoduje degenerację neuronów w jądrze ogoniastym.

Częstymi przyczynami zespołu otępiennego są:

1. Alzheimer
2. Parkinson
3. Choroba Huntingtona
4. Choroba Creutzfeldta-Jakoba
5. Choroba Kuru
6. Zespół Downa
7. Stwardnienie rozsiane
8. Choroba Picka
9. Zespół Sjögrena
10. Choroba Wilsona.

Warto jednak zaznaczyć, że lista ta nie jest wyczerpująca. Istnieje wiele innych przyczyn zespołu otępiennego. Są to między innymi choroby układu krążenia, choroby naczyniowe mózgu, choroby wątroby, nerek i wiele innych.

Zespół otępienny: Objawy

Objawy zespołu otępiennego są zwykle stopniowe i początkowo niespecyficzne. Wraz z postępem choroby, objawy zazwyczaj stają się bardziej nasilone i prowadzą do poważnych trudności w wykonywaniu codziennych czynności. Objawy zespołu otępiennego obejmują:

• Afazja, czyli problemy z mową. Choroba ta może wpłynąć na zdolność osoby do mówienia i zrozumienia mowy.
• Apraksja, czyli problemy z koordynacją ruchową. Osoby z zespołem otępiennym mogą mieć trudności z utrzymaniem równowagi i koordynacją.
• Agnozja, czyli zaburzenie poznawcze. Dotyka zdolności rozpoznawania obiektów i informacji sensorycznych, takich jak dźwięki, kształty i kolory.

Często są to też:

• Trudności z pamięcią. Osoby z zespołem otępiennym często zapominają ważne informacje, takie jak imiona bliskich osób, miejsca i daty.
• Dezorientacja. Seniorzy mogą być zdezorientowani co do czasu i miejsca. Mogą również mieć trudności z rozpoznawaniem osób i przedmiotów.
• Problemy z koncentracją. Otępienie może wpłynąć na zdolność osoby do koncentracji. Wiąże się to z trudnością wykonywania zadań wymagających uwagi i skupienia.
• Trudności w wykonywaniu codziennych czynności. Schorzenie może wpłynąć na zdolność osoby do wykonywania zadań takich jak gotowanie, higiena czy ubieranie się.
• Zmiany nastroju i osobowości.Osoby z zespołem otępiennym mogą doświadczać zmian nastroju i osobowości, takich jak apatia, lęk, depresja, a nawet agresja.

Widzisz u swojego podopiecznego lub bliskich objawy związane z utratą zdolności intelektualnej? Ważne jest, aby zawsze skonsultować się z lekarzem. Wybierz się do lekarza rodzinnego lub internisty. Jeśli podejrzewana jest diagnoza zespołu otępiennego, możesz dostać skierowanie do neurologa lub geriatry.

Wczesne wykrycie choroby może pomóc w opóźnieniu postępu choroby i poprawie jakości życia osoby z otępieniem. 

Czy leczenie otępienia jest możliwe?

Leczenie zespołu otępiennego zwykle składa się z kilku elementów. Mają one na celu zahamowanie postępu choroby oraz poprawę jakości życia pacjenta. Wśród metod leczenia stosowanych w przypadku zespołu otępiennego znajdują się m.in. leki, które pomagają kontrolować objawy choroby.

Istotną rolę w leczeniu zespołu otępiennego odgrywa także rehabilitacja neuropsychologiczna. Pozwala na poprawę zdolności poznawczych pacjenta oraz na utrzymanie jego samodzielności. Ponadto ważne jest, aby pacjent otrzymywał odpowiednie wsparcie ze strony opiekunów oraz był otoczony opieką medyczną.

Wszystkie te elementy łącznie pozwalają na utrzymanie jakości życia pacjenta z zespołem otępiennym na możliwie jak najwyższym poziomie.

Zespół otępienny – proponowane terapie

Oto kilka form terapii, które mogą pomóc osobom z zespołem otępiennym:

1. Farmakoterapia. Leki mogą pomóc w łagodzeniu niektórych objawów zespołu otępiennego. Nie wystarczą jednak do kompleksowej pomocy.
2. Terapia zajęciowa. Taka terapia polega na wykorzystaniu różnych aktywności i ćwiczeń. Pomogą one seniorowi zachować zdolność do samodzielnego funkcjonowania na co dzień.
3. Fizjoterapia. Ćwiczenia fizyczne mogą pomóc w utrzymaniu sprawności fizycznej i zdrowia ogólnego.
4. Terapia mowy. Ćwiczenia mowy mogą pomóc w utrzymaniu umiejętności komunikowania się.
5. Terapia behawioralna. Taka terapia może pomóc w kontrolowaniu niektórych niepożądanych zachowań, takich jak agresja i drażliwość.
6. Terapia psychoedukacyjna. Pomaga seniorom i opiekunom w zrozumieniu choroby oraz w poszukiwaniu sposobów na radzenie sobie z nią.
7. Terapia grupowa. Spotkania grupowe mogą pomóc w wymianie doświadczeń z innymi osobami z zespołem otępiennym i ich rodzinami. Terapia pozwala na uzyskanie wsparcia emocjonalnego.
8. Terapia opiekuńcza. Opiekunowie mogą potrzebować wsparcia i szkolenia. Dzięki temu mogą radzić sobie z wymagającymi sytuacjami i zachowaniami osób z zespołem otępiennym.

Warto pamiętać, że leczenie zespołu otępiennego jest złożonym procesem. Wymaga zindywidualizowanego podejścia i stałej współpracy z zespołem specjalistów.

Więcej o problemach podopiecznych przeczytasz w innych naszych artykułach. Sprawdź jak pomóc starszej samotnej osobie, a także prawidłowe ciśnienie u osób starszych.

Styl życia podopiecznego

Styl życia i środowisko mają wpływ na codzienne funkcjonowanie seniora i jakość jego życia. Regularna aktywność fizyczna oraz zdrowa dieta to nie tylko dobre nawyki. Dzięki nim możemy spowolnić niektóre symptomy, którymi objawiają się choroby starcze. Mają także ogromne znaczenie dla funkcjonowania mózgu.

Badania wykazują, że aktywność fizyczna oraz bogata dieta mogą przyczynić się do poprawy funkcjonowania mózgu. Zwłaszcza w obszarze pamięci i poznawania. Do diety należy włączyć przede wszystkim witaminy z grupy B, kwas foliowy, witaminę D, czy antyoksydanty.

Aktywność fizyczna i dieta wpływają na poprawę krążenia, funkcji poznawczych oraz ochronę układu nerwowego. Ponadto, palenie papierosów i nadużywanie alkoholu mogą zwiększyć ryzyko wystąpienia otępienia. Podobnie jak nadmierna ekspozycja na stres i zaniedbywanie opieki zdrowotnej. Dlatego też, opiekunowie osób starszych, powinni zachęcać seniorów do prowadzenia zdrowego stylu życia.

Słowniczek polsko-niemiecki

Polski	Niemiecki
Osoba starsza	ältere Person die [’ɛltərə 'pɛrzoːn]
Zespół otępienny	Demenzsyndrom das/die [dɛ’mɛnts’zyndrom], Demenz [’dɛmɛnts]
Pacjent /Pacjentka	Patient /Patientin der/die [paˈtsi̯ɛnt], [paˈtsi̯ɛntɪn]
Leki	Medikamente die [meˈdiːkamɛntə]
Zapobieganie upadkom	Sturzprävention die [’ʃtʊrtsprɛːvɛnʊŋ]
Zmęczenie	Müdigkeit die [ˈmyːdɪçkaɪt]
Zaburzenia snu	Schlafstörungen die [ˈʃlaːfstœrʊŋən]
Zawroty głowy	Schwindel der [’ʃvɪndəl]
Problemy z mową	Sprachprobleme die [ˈʃpraːxproblɛmə]
Utrata pamięci	Gedächtnisverlust der [ɡəˈdɛçtnɪsˌfɛɐ̯lust]
Agresja	Aggression die [aɡrɛˈsi̯oːn]
Lęk	Angst die [aŋst]
Niepokój	Unruhe die [’ʊnruːə]
Wahanie nastroju	Stimmungsschwankungen die [’ʃtɪmʊŋsʃvaŋkʊŋən]
Higiena osobista	Hygiene die [pɛʁzoːnlɪçə 'hyɡiːnə]
Terapia zajęciowa	persönliche Beschäftigungstherapie die [bə’ʃɛftɪɡʊŋstɛʁapi]
Terapia ruchem	Bewegungstherapie die [bə’vɛːɡʊŋstɛʁapi]
Socjalizacja	Sozialisation die [zoˌʦi̯aːl

Źródła
WHO, „Dementia: a public health priority” https://www.who.int/
Alzheimer’s Disease International,”World Alzheimer Report 2019″ https://www.alzint.org/
Klinika Neurologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny, M. Gaweł, A. Potulska-Chromik, Choroby neurodegeneracyjne: Choroba Alzheimera i Parkinsona http://www.pnmedycznych.pl/
Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2022, Tom 28, Nr 1, 20–27, A. Sokal, S. Jarmakiewicz-Czaja, Starzenie się mózgu i ryzyko wystąpienia zespołu otępiennego – czy odpowiednia dieta może temu zapobiec? https://www.monz.pl/
Centrum Neurologii Klinicznej w Krakowie; R. Motyl, Otępienie – kryteria diagnostyczne https://journals.viamedica.pl

Najczęściej zadawane pytania