Choroby oczu to jeden z częstych problemów u osób starszych. A co za tym idzie, często w swojej codziennej pracy spotykają się z nimi opiekunki. Wśród chorób oczu znajdują się także zaćma i jaskra. Te schorzenia, nieleczone, mogą prowadzić do poważnych powikłań, a nawet utraty wzroku.

Opiekunka seniora powinna być świadoma objawów i ryzyka tych chorób. Dzięki temu może szybko zareagować i pomóc swoim podopiecznym zaplanować wizytę u lekarza. W tym artykule omówimy przyczyny i objawy jaskry i zaćmy u seniorów. Poznamy także sposoby ich leczenia i różnice między tymi schorzeniami.

Czym jest zaćma?

Zaćma, inaczej katarakta, to choroba polegająca na zmętnieniu soczewki. Najczęściej występuje pod postacią zaćmy starczej. Oznacza to, że spowodowana jest naturalnym procesem starzenia się oka, a dokładniej właśnie soczewki.

Soczewką określamy przezroczystą, elastyczną część oka, której zadaniem jest skupianie światła na siatkówce. Wraz z wiekiem ulega ona starzeniu i staje się bardziej żółta lub też brunatna. W takim stanie soczewka przepuszcza do oka zbyt małą ilość promieni i powoduje problemy ze wzrokiem.

Opiekunka w Niemczech często musi mierzyć się w swojej codziennej pracy z objawami zaćmy u seniorów. Warto więc szerzej poznać ten problem i dowiedzieć się, jak możemy pomagać.

Rodzaje zaćmy

Istnieją różne rodzaje zaćmy. Choć choroba kojarzona jest głównie ze starzeniem się oka, możemy spotkać się także z innymi postaciami. Duża część pacjentów z zaćmą to osoby starsze. Jednak może ona spotkać także osoby młode, a nawet dzieci.

Poznaj rodzaje tej choroby, a poniżej przedstawimy także przyczyny i objawy zaćmy u seniorów.

1. Zaćma wrodzona – polega na zmętnieniu soczewki, która znajduje się w oku. Odpowiada ona za ogniskowanie światła na siatkówce. W wyniku tego zaburzenia obraz, który widzi dziecko, jest niewyraźny lub całkowicie zamglony.
2. Zaćma nabyta (starcza) – to rodzaj zaćmy, który zwykle występuje u osób starszych. Jest on związany ze starzeniem się organizmu. Zmętnienie soczewki, które charakteryzuje zaćmę nabytą, powoduje objawy zaćmy u seniorów, ale czasami też osób młodszych.
3. Zaćma wikłająca – występuje jako powikłanie po przebyciu innych chorób lub operacji oczu. Może powstać także na skutek przyjmowania niektórych leków. Schorzenie polega na zaburzeniach przemiany materii soczewki.

Podział zaćmy jest bardzo obszerny. Może to być podział zarówno na rodzaje zaćmy, jak i według miejsca lokalizacji zmian soczewki.

Diagnozy rodzaju zaćmy zawsze musi dokonać lekarz specjalista.

Jakie są przyczyny zaćmy?

Najczęstsze przyczyny zaćmy to:

1. Starzenie się. Starzenie się soczewki oka jest najczęstszą przyczyną zaćmy. Wraz z wiekiem soczewka oka traci przezroczystość i stopniowo staje się mętna.
2. Cukrzyca. Osoby z tą chorobą są bardziej narażone na powstawanie zaćmy. Choroba może prowadzić do uszkodzenia naczyń krwionośnych w oku, co może prowadzić do zaćmy.
3. Urazy oka. Urazy oka, w tym urazy mechaniczne i oparzenia, mogą spowodować powstawanie zaćmy.
4. Palenie papierosów. Nałóg ten zwiększa ryzyko zaćmy. Dym tytoniowy zawiera wiele szkodliwych substancji chemicznych, które mogą uszkadzać oczy i soczewki.
5. Ekspozycja na promieniowanie UV. Długotrwała ekspozycja na promieniowanie UV może przyspieszać proces starzenia soczewki.
6. Choroby genetyczne. Niektóre rodzaje zaćmy mogą mieć podłoże genetyczne i być dziedziczone.
7. Długotrwałe stosowanie sterydów. Terapia sterydami może spowodować zmiany w narządzie wzroku.

Kto jest w grupie ryzyka?

W grupie ryzyka pojawienia się zaćmy są przede wszystkim:

• osoby u których w rodzinie występowała zaćma,
• pacjenci cierpiący na niektóre schorzenia (zespół Downa, cukrzyca, zespół Wernera, AZS, nadciśnienie tętnicze),
• pacjenci zażywający niektóre grupy leków (np. kortykosteroidy),
• osoby otyłe,
• osoby nadużywające alkoholu,
• palacze.

Objawy zaćmy u seniorów

To schorzenie jest najczęstszą przyczyną utraty wzroku u osób starszych. Zanim jednak to nastąpi, choroba wykazuje szereg objawów, które powinniśmy skonsultować z lekarzem. Pierwszym objawem jest zazwyczaj pogorszenie ostrości widzenia. Ma to związek ze zmętnieniem soczewki oka.

Pacjenci z tą chorobą mogą mieć także problemy z oceną odległości. Objawy zaćmy u seniorów wiążą się także z pogorszonym widzeniem w ciemnych pomieszczeniach. Pacjenci mogą doznawać również oślepienia przez intensywne źródła światła.

Dzięki znajomości objawów zaćmy u seniora opiekunka może rozpoznać pierwsze objawy tej choroby. Co robić, gdy zauważymy u osoby starszej pogorszenie wzroku? Warto pomówić z podopiecznym lub jego rodziną o problemie i zaproponować wizytę u lekarza.

Sprawdź także inne nasze porady zdrowotne. Dowiedz się, jak zatrzymać biegunkę u starszej osoby.

Jak widzą osoby z zaćmą?

Objawy zaćmy u seniorów i nie tylko to między innymi pogorszenie obrazu. U osób z zaćmą obraz staje się zamazany i niedokładny. Mogą skarżyć się na pogorszenie ostrości wzroku czy na przykład zmianę widzianych kolorów. Barwy stają się mniej nasycone i przygaszone.

Diagnostyka i leczenie zaćmy

Czy można wyleczyć zaćmę bez operacji? Choroba nie podlega leczeniu farmakologicznemu. Jednym skutecznym sposobem na jej wyleczenie jest zabieg.

Zabieg polega na usunięciu zmętniałej soczewki oka i zastąpieniu jej nową, sztuczną soczewką wewnątrzgałkową. Soczewka nie jest wyczuwalna dla pacjenta i z powodzeniem zastępuje naturalny element. Operacja zaćmy najczęściej jest zabiegiem w znieczuleniu miejscowym.

Dzięki nowoczesnym technikom chirurgicznym pacjenci po operacji zaćmy mogą uzyskać lepszą ostrość widzenia niż przed zabiegiem. Zabiegi usuwania zmętniałej soczewki są bezpieczne i nieinwazyjne, warto więc nie zwlekać z ich wykonaniem.

Czym jest jaskra?

Jaskra jest schorzeniem oczu, które nieleczone może doprowadzić do całkowitej utraty wzroku przez pacjenta. W przeciwieństwie do zaćmy skutki jaskry mogą okazać się nieodwracalne.

Choroba uszkadza nerw wzrokowy, co w efekcie może prowadzić do jego zaniku. Zmiany powodowane przez jaskrę mogą prowadzić do ślepoty.

Jaskra jest chorobą, która przez długi czas może nie wykazywać większych objawów. Dowiedz się, na co zwrócić uwagę, aby uniknąć jej skutków. W pracy opiekunki osób starszych ta wiedza jest szczególnie ważna. Jaskra bardzo często dotyka właśnie osób starszych.

Rodzaje jaskry

Jaskra może przybrać kilka różnych form. Choroba może wystąpić także w formie wtórnej, pourazowej czy młodzieńczej. Specjaliści wyróżniają dwa rodzaje jaskry:

1. Jaskra otwartego kąta
   Jest to najczęstsza forma jaskry (80-90% przypadków). Kąt pomiędzy tęczówką a rogówką jest otwarty. Jednak powolne zatykanie kanału odprowadzającego płyn z oka prowadzi do podwyższenia ciśnienia wewnątrzgałkowego.
2. Jaskra zamkniętego kąta
   W tej formie kąt pomiędzy tęczówką a rogówką jest zbyt wąski. Powoduje to zablokowanie odpływu płynu i podwyższenie ciśnienia wewnątrzgałkowego.

Przyczyny jaskry

Jaskra wtórna jest wynikiem innych chorób oka lub stanów patologicznych, które wpływają na ciśnienie wewnątrzgałkowe. Przyczyną jaskry wtórnej mogą być na przykład choroby zapalne czy zwyrodnieniowe.

Przyczyna jaskry pierwotnej, czyli jaskry otwartego kąta, nie jest do końca poznana. Istnieją pewne czynniki ryzyka, które zwiększają szanse na rozwinięcie się jaskry pierwotnej.

Czynniki ryzyka wystąpienia jaskry to przede wszystkim:

• obciążony wywiad rodzinny i dziedziczenie,
• wiek 40+,
• podwyższone ciśnienie wewnątrz oka,
• budowa oka predysponująca do wystąpienia jaskry,
• cukrzyca,
• długotrwały stres,
• przyjmowanie leków niektórych grup (np. kortykosteroidy),
• posiadanie zaawansowanej wady wzroku,
• zaburzenia krążenia.

Jednym z czynników wzmagających ryzyko zaćmy jest również nadciśnienie tętnicze. Zobacz, jak powinno wyglądać prawidłowe ciśnienie i puls u osób starszych.

Objawy jaskry u osób starszych

Choroby wieku starczego często dają różne specyficzne objawy. To dzięki nim wiadomo, że czas umówić naszego podopiecznego do lekarza specjalisty. W przypadku jaskry może być jednak nieco inaczej. W przeciwieństwie do zaćmy choroba bywa podstępna i przez długi czas może nie dawać żadnych objawów.

Najlepszym sposobem na szybkie wykrycie jaskry jest regularne odwiedzanie okulisty.

Na jakie objawy warto zwracać uwagę?

• pogorszenie ostrości widzenia,
• światłowstręt,
• ograniczone pole widzenia,
• mroczki przed oczami,
• problemy z widzeniem w ciemności,
• często bóle głowy,

Jak widzą osoby chore na jaskrę?

U osób chorujących na jaskrę mogą wystąpić zaburzenia widzenia obwodowego. Oznacza to, że pacjent może mieć problemy z dostrzeganiem obiektów znajdujących się poza centrum pola widzenia.

Osoby mają wrażenie patrzenia przez tunel. Dostrzegają to, co dzieje się w centrum. Umykają im jednak obiekty znajdujące się na bokach, dole lub górze.

Jaskra: profilaktyka, diagnostyka, leczenie

W przeciwieństwie do zaćmy, w jaskrze mamy możliwość leczenia innego niż zabieg czy operacja. W tej chorobie dążymy do obniżenia ciśnienia wewnątrzgałkowego. Jest to możliwe za pomocą terapii farmakologicznej, a także zabiegów chirurgicznych i laserowych. Każdy przypadek musi jednak zostać indywidualnie rozpatrzony przez lekarza.

Leczenie może rozpocząć się od środków farmakologicznych, które obniżą ciśnienie. Jeśli jednak efekt okaże się niezadowalający, lekarz może zaproponować dodatkowo zabieg laserem. Do metod leczenia zaliczamy także trabekulektomię, czyli chirurgiczną operację jaskry.

Zaćma a jaskra

Jaskra to choroba polegająca na uszkodzeniu nerwu wzrokowego. Zaćma z kolei to zmętnienie soczewki oka, często spowodowane na skutek naturalnych procesów starzenia. Najważniejsze podobieństwa i różnice między tymi schorzeniami przedstawiliśmy w tabeli.

Zaćma a jaskra: podobieństwa i różnice

	Jaskra	Zaćma
Definicja	Choroba oczu charakteryzująca się uszkodzeniem nerwu wzrokowego.	Choroba oczu polegająca na zmętnieniu soczewki.
Przyczyna	Wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe oka. Zwykle powodowane niewłaściwym odpływem płynu wodnistego.	Starzenie się, urazy mechaniczne, choroby metaboliczne lub genetyczne.
Objawy	utrata pola widzenia bóle głowy światłowstręt zaburzenia widzenia nocnego	zmniejszenie ostrości widzenia zaburzenia percepcji kolorów, utrata przezroczystości soczewki, problemy z oceną odległości, „olśnienia” i problemy z widzeniem w ciemności
Rozpoznanie	pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego, badanie dna oka, ocena pola widzenia	badanie okulistyczne, badanie ostrości widzenia, badanie soczewki
Leczenie	farmakoterapia, krople do oczu, laseroterapia, operacja, zmiana stylu życia	operacja usuwająca zmętniałą soczewkę i wszczepienie nowej soczewki
Powikłania	utrata wzroku, trwałe uszkodzenie nerwu wzrokowego	zaburzenia widzenia, ryzyko infekcji, odwarstwienie siatkówki, obrzęk rogówki
Czy choroba może być wrodzona?	TAK	TAK
Ryzyko zachorowania po 80. roku życia	ok. 12%	ponad 50%

Jak opiekunka może pomóc osobie ze słabym wzrokiem?

Jako opiekunka osób starszych, możesz pomóc podopiecznemu ze słabym wzrokiem w następujący sposób:

1. Organizuj przestrzeń. Upewnij się, że w domu podopiecznego nie ma przeszkód na drodze takich jak meble czy dywaniki. Upewnij się również, że przedmioty codziennego użytku są zawsze w tym samym miejscu. Takimi przedmiotami mogą być klucze, okulary czy aparat słuchowy,
2. Oświetlenie. Upewnij się, że w domu podopiecznego jest odpowiednie oświetlenie. Możesz wymienić żarówki na mocniejsze lub dodać dodatkowe źródła światła. Możesz również zainstalować lampki nocne, aby ułatwić osobie starszej wstawanie w nocy.
3. Pomoc w codziennych czynnościach. Podczas codziennych czynności, takich jak gotowanie, sprzątanie czy czytanie, możesz pomóc podopiecznemu opisywać to, co robisz. Możesz także opisywać przedmioty, które podajesz czy umieszczasz na odpowiednich miejscach.
4. Technologia. W dzisiejszych czasach istnieje wiele rozwiązań, które mogą pomóc osobom z problemami ze wzrokiem. Możesz pomóc podopiecznemu zainstalować aplikacje zwiększające tekst lub urządzenia do powiększania obrazów.
5. Towarzystwo. Osoby starsze z często z problemami ze wzrokiem często odczuwają izolację i samotność. Warto poświęcić czas na rozmowę, czytanie czy spacerowanie z podopiecznym, aby odciąć się od tej izolacji.

Pamiętaj! Osoby z problemami ze wzrokiem potrzebują pomocy i wsparcia, aby zachować swoją niezależność i jakość życia.

Słownik polsko-niemiecki – Jaskra i zaćma

Polski	Niemiecki	Fonetyka niemiecka
jaskra	der Grüne Star	dɛr ˈɡʁyːnə ʃtaːɐ̯
zaćma	der Graue Star	deːɐ̯ ˈɡʁaʊ̯ə ʃtaːɐ̯
soczewka	die Linse	diː ˈlɪnzə
operacja	die Operation	diː ɔpəʁaˈt͡si̯oːn
badanie wzroku	die Augenuntersuchung	diː ˈaʊ̯ɡənʊntɐˌzʊxʊŋ
lekarz	der Arzt	deːɐ̯ ʔaʁt͡s
krople do oczu	die Augentropfen	diː ˈaʊ̯ɡəntʁɔpfən
okulista	der Augenarzt	deːɐ̯ ˈaʊ̯ɡənaʁt͡s
wzrok	das Sehkraft	diː ˈzeːkʁaft
światło	das Licht	das lɪçt
okulary	die Brille	diː ˈbʁɪlə
powieka	das Augenlid	das ˈaʊ̯ɡənlɪt
źrenica	die Pupille	diː puˈpɪlə
odblask	der Reflex	dɛr ˈʁeflɛks
zaopatrzenie	die Versorgung	diː fɛɐ̯zɔɐ̯ɡʊŋ
diagnostyka	die Diagnostik	diː diaɡˈnostɪk
leczenie	die Behandlung	diː bəˈhantlʊŋ
laseroterapia	die Lasertherapie	diː ˈlaːzɐtɛʁapiː
farmakoterapia	die Pharmakotherapie	diː faʁmaˌkotoːʁapiː
rehabilitacja	die Rehabilitation	diː ʁehabilitaˈt͡si̯oːn
chirurgia	die Chirurgie	diː kiʁuʁˈɡiː

Należy pamiętać, że niemiecki zapis fonetyczny, zwłaszcza w przypadku dialektów, może się różnić w zależności od regionu. Podane tu zapisy są ogólnie przyjętymi standardami fonetycznymi dla języka niemieckiego.

Źródła

• A. Rojek; Najczęstsze choroby oczu u osób starszych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Wydanie I. W.07479.16.0.K, strony 59-78,https://dspace.uni.lodz.pl/
• M. Dzięgielewska, K. Dzięgielewski; Choroby oczu ludzi starszych w jakość ich życia, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku. ISBN 978-83-7431-507-4,https://repozytorium.uwb.edu.pl/

Najczęściej zadawane pytania